ΥΛΗ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ 2014-15

ΧΗΜΕΙΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η διδακτέα-εξεταστέα ύλη του μαθήματος ορίζεται ως εξής:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

1.1 «Εισαγωγή στην οργανική χημεία»

1.2 «Ταξινόμηση οργανικών ενώσεων – ομόλογες σειρές»

1.3 «Ονοματολογία άκυκλων οργανικών ενώσεων»

1.4 «Ισομέρεια»

Παρατήρηση: Οι μαθητές να ασκηθούν στην εύρεση ισομερών που αντιστοιχούν σε μοριακούς τύπους άκυκλων οργανικών ενώσεων που περιέχουν μέχρι και τέσσερα (4) άτομα άνθρακα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ - ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ

2.1 «Πετρέλαιο-προϊόντα πετρελαίου. Βενζίνη. Καύση-καύσιμα»

2.2 «Νάφθα – Πετροχημικά»

2.3 «Αλκάνια – μεθάνιο, φυσικό αέριο, βιοαέριο»

Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Παρασκευές» των αλκανίων

2.4 «Καυσαέρια- καταλύτες αυτοκινήτων»

2.5 Αλκένια – αιθένιο ή αιθυλένιο

Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Προέλευση -Παρασκευές» αλκενίων

Να μην διδαχθεί ο πίνακας με τα παραδείγματα πολυμερισμού προσθήκης

Να μην διδαχθεί ο πίνακας με τις βιομηχανικές χρήσεις του αιθυλενίου

2.6 Αλκίνια - αιθίνιο ή ακετυλένιο

Να μην διδαχθεί η παράγραφος  «Παρασκευές» του ακετυλενίου

Να μην διδαχθεί η αντίδραση σχηματισμού του χαλκοακετυλενιδίου

Να μην διδαχθεί ο πίνακας με τις συνθέσεις του ακετυλενίου και το παράδειγμα (2.6) που αναφέρεται στην παρασκευή της αιθανάλης με πρώτη ύλη το ανθρακασβέστιο.

2.8. «Ατμοσφαιρική ρύπανση – Φαινόμενο θερμοκηπίου – Τρύπα όζοντος»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΛΚΟΟΛΕΣ - ΦΑΙΝΟΛΕΣ

3.1 « Αλκοόλες»

3.2 « Κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες-Αιθανόλη»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΑ ΟΞΕΑ

4.1 «Κορεσμένα μονοκαρβοξυλικά οξέα – αιθανικό οξύ»

Να μην απομνημονευθεί ο πίνακας 4.1. «Ονομασίες κορεσμένων μονοκαρβοξυλικών οξέων

Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Στο εργαστήριο»

Να μην απομνημονευθεί ο πίνακας «Το οξικό οξύ στη βιομηχανία»
4.2 «Γαλακτικό οξύ ή 2-υδροξυπροπανικό οξύ»

ΥΛΗ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 2014-15

ΧΗΜΕΙΑ  Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η διδακτέα-εξεταστέα ύλη του μαθήματος ορίζεται ως εξής :

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

1.3. «Δομικά σωματίδια της ύλης – Δομή του ατόμου – Ατομικός αριθμός – Μαζικός αριθμός – Ισότοπα»

Παρατήρηση: Από τον πίνακα 1.4: Μάζα και φορτίο υποατομικών σωματιδίων, να μην απομνημονευθούν οι στήλες «Μάζα/g» και «Φορτίο/C».

1.5. «Ταξινόμηση της ύλης – Διαλύματα – Περιεκτικότητες διαλυμάτων – Διαλυτότητα»

Παρατήρηση: Το σχήμα 1.13 Κατανομή χημικών στοιχείων στη γη και στον άνθρωπο, να μην απομνημονευθεί.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ – ΔΕΣΜΟΙ

2.1 «Ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων»

Παρατήρηση: Ο Πίνακας 2.1 Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες, στα στοιχεία με ατομικό αριθμό Ζ=1-20 να διδαχθεί, αλλά να απομνημονευθεί μόνο η στήλη «στοιχείο».

2.2 «Κατάταξη των στοιχείων (Περιοδικός Πίνακας). Χρησιμότητα του Περιοδικού Πίνακα»

2.3  «Γενικά για το χημικό δεσμό. – Παράγοντες που καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου. Είδη χημικών δεσμών»

2.4 «Η γλώσσα της Χημείας-Αριθμός οξείδωσης-Γραφή τύπων και εισαγωγή στην ονοματολογία των ενώσεων»

Παρατηρήσεις: α) Ο Πίνακας 2.3 Ονοματολογία των κυριότερων μονοατομικών ιόντων να διδαχθεί και να απομνημονευθεί. β) Από τον Πίνακα 2.4 Ονοματολογία των κυριότερων πολυατομικών ιόντων να απομνημονευθεί ολόκληρη η 1η στήλη. Από τη 2η και την 3η στήλη να απομνημονευθούν οι ονομασίες και οι συμβολισμοί των πολυατομικών ιόντων: κυάνιο, όξινο ανθρακικό και υπερμαγγανικό.

γ) Από τον Πίνακα 2.5 Συνήθεις τιμές Α.Ο. στοιχείων σε ενώσεις τους να απομνημονευθούν οι Α.Ο. των K, Na, Ag, Ba, Ca, Mg, Zn, Al, F και από το Η ο (+1), το Ο ο (-2), το Cl, Br, I ο (-1).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ-ΟΞΕΙΔΙΑ

3.5 «Χημικές αντιδράσεις» (Πως συμβολίζονται οι χημικές αντιδράσεις, Χαρακτηριστικά χημικών αντιδράσεων, Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων)

Παρατηρήσεις: α) Η Σειρά δραστικότητας ορισμένων μετάλλων και αμετάλλων να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί.

β) Ο Πίνακας 3.1 Κυριότερα αέρια και ιζήματα  να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί.

γ) Από την υποενότητα «2. Εξουδετέρωση», να μην διδαχθούν οι αντιδράσεις: Όξινο οξείδιο + βάση, Βασικό οξείδιο + οξύ, Όξινο οξείδιο + βασικό οξείδιο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΑ

4.1 «Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol , αριθμός Avogadro, γραμμομοριακός όγκος»

Παρατήρηση:  Στην υποενότητα Γραμμομοριακός όγκος (Vm), να διδαχθεί μόνο ο ορισμός του γραμμομοριακού όγκου και η τιμή του σε STP.

4.2 «Καταστατική εξίσωση των αερίων»

Παρατήρηση: Να μην διδαχθούν οι τρείς νόμοι των αερίων

4.3  «Συγκέντρωση διαλύματος – αραίωση, ανάμειξη διαλυμάτων»

4.4  «Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί».

Παρατήρηση: Να μην διδαχθούν οι  υποενότητες: Ασκήσεις στις οποίες η ουσία που δίνεται ή ζητείται δεν είναι καθαρή Ασκήσεις στις οποίες δίνονται οι ποσότητες δύο αντιδρώντων ουσιών Ασκήσεις με διαδοχικές αντιδράσεις

Η Χημεία πάει με όλα

Χημεία και μαγειρική (μοριακή γαστρονομία)

Χημεία και συντήρηση έργων τέχνης

Χημεία και λογοτεχνία

Χημεία και μουσική (μια από τις συναντήσεις τους)

Η ΟΔΟΝΤΟΚΡΕΜΑ ΤΟΥ ΕΛΕΦΑΝΤΑ

Ένα από τα εντυπωσιακά πειράματα :

Υλικά

50-100 mL διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου 30% (Η₂Ο₂)

κορεσμένο διάλυμα ιωδιούχου καλίου (ΚΙ

υγρό απορρυπαντικό πλυσίματος πιάτων

χρωστικές τροφίμων

ογκομετρικός κύλινδρος 500 mL

Διαδικασία

1.  Φορέστε τα γάντια και γυαλιά ασφαλείας. Το ιώδιο από την αντίδραση μπορεί να λεκιάσει επιφάνειες οπότε ίσως να θέλετε να καλύψει το χώρο εργασίας σας με μια ανοιχτή σακούλα σκουπιδιών ή ένα στρώμα από χαρτί κουζίνας.

2.  Χύστε ~ 50 ml διαλύματος υπεροξειδίου υδρογόνου 30% μέσα στην ογκομετρική φιάλη.

3.  Ρίξτε λίγο απορρυπαντικό πιάτων και ανακατέψτε.

4. Μπορείτε να τοποθετήσετε 5-10 σταγόνες χρωστικής τροφίμων κατά μήκος του τοιχώματος του κυλίνδρου για να μοιάζει ο αφρός ριγέ οδοντόπαστα.

5.  Προσθέστε ~ 10 mL διαλύματος ιωδιούχου καλίου. Μη σκύβετε πάνω από τον κύλινδρο όταν το κάνετε αυτό, καθώς η αντίδραση είναι πολύ ισχυρή και μπορεί να πιτσιλιστείτε ή ακόμα και να καείτε από τον ατμό.

Παραλλαγές

 Μπορείτε να προσθέσετε 5 γραμμάρια αμύλου στο υπεροξείδιο του υδρογόνου. Όταν προστεθεί το ιωδιούχο κάλιο, ο αφρός που σχηματίζεται θα έχει φωτεινές και σκοτεινές κηλίδες από την αντίδραση του αμύλου με το ιώδιο (στην ουσία Ι₃^-)

 Επίσης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μαγιά αντί για ιωδιούχο κάλιο. Έτσι ο αφρός παράγεται πιο αργά.

  Η Χημεία της Οδοντόκρεμας του Ελέφαντα

Η συνολική εξίσωση για την αντίδραση αυτή είναι :

2 H₂O_2(aq) → 2 H₂O_(l) + O_2(g) 

Ωστόσο, η διάσπαση του υπεροξειδίου του υδρογόνου σε νερό και οξυγόνο καταλύεται από το ιόν ιωδίου, σχηματίζοντας ενδιάμεσα υποϊωδιώδες ιόν (θεωρία των ενδιαμέσων προϊόντων)

H₂O_2(aq) + Ι^-_(aq) → OI^- _(aq) + H₂O_(l)

H₂O_2(aq) + OI^- _(aq) → Ι^-_(aq) + H₂O_(l) + O_2(g) 

Το απορρυπαντικό πιάτων συλλαμβάνει το οξυγόνο ως φυσαλίδες. Η χρωστική τροφίμων μπορεί να χρωματίσει τον αφρό. Η θερμότητα από την εξώθερμη αυτή αντίδραση είναι τέτοια ώστε ο αφρός βγαίνει με μορφή ατμού. 

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Δείτε 2ο και 4ο Θέμα από την Τράπεζα Θεμάτων Α΄ Λυκείου εδώ